Kisa depresyon ye?
Depresyon se yon maladi atitid ki lakòz yon santiman tristès pwofon ki pa vle ale, pafwa san yon rezon spesifik, epi ou santi anyen pa enterese’w. Li afekte fason ou santi’w, fason ou panse ak konpòte w, epi li ka mennen nan yon varyete de pwoblèm emosyonèl ak fizik. Ou ka gen pwoblèm pou fè aktivite abityèl ou chak jou, epi pafwa ou ka santi kòmsi lavi pa vo viv.
Depresyon plis pase yon senp ti moman tristès. Se pa yon feblès li ye, epi ou pa ka tou senpleman debarase’w de li konsa konsa. Depresyon ka mande tretman alontèm. Men, pa dekouraje. Pifò moun ki gen depresyon fè mye ak medikaman, sikoterapi, oubyen toulède.
Sikoterapi se yon metòd tretman maladi mantal lè’w pale ak yon sikològ oubyen nenpòt lòt spesyalis sante mantal.
Sentòm depresyon
Malgre ou ka rive gen depresyon sèlman yon fwa pandan vi’w, moun gen plizyè epizòd jeneralman. Pandan epizòd sa yo, sentòm yo manifeste anpil fwa nan jounen an, prèske chak jou, epi yo ka genyen sa yo:
- Santiman tristès, kriye, ak dezespwa
- Eksplozyon kolè, moun fè’w fache fasil, fristrasyon, pou nenpòt ti bagay
- Pa gen okenn plezi nan pifò oswa nan tout aktivite nòmal, tankou sèks, lwazi, oubyen spò (foutbòl, baskètbol, etc…)
- Twoub somèy, se swa ou pa ka domi oubyen ou dòmi twòp
- Fatig ak mank enèji, kidonk menm ti aktivite senp yo mande plis efò
- Ou pèdi apeti epi ou vin mèg, oubyen ou anvi manje anpil ak pran twòp pwa
- Enkyetid, ajitasyon (tout pozisyon ou ye ou pa bon)
- Ou retade lè w’ap panse, pale oswa fè mouvman
- Santiman ke ou pa vo anyen oswa kilpabilite (ou santi ou koupab), fikse sou echèk nan tan pase yo epi w’ap blame pwòp tèt ou
- Pwoblèm panse, konsantre, pran desizyon, epi ou bliye fasil
- Ou panse souvan a lanmò, swisid (touye tèt ou), tantativ swisid oswa swisid
- Doulè nan kò san rezon, tankou doulè nan do oswa tèt fè mal
Pou anpil moun ki gen depresyon, sentòm yo souvan ase grav pou lakòz pwoblèm ki ramakab nan aktivite chak jou yo, tankou travay, lekòl, aktivite sosyal oswa relasyon ak lòt moun. Gen kèk moun ki ka santi yo jeneralman mizerab oubyen tris san yo pa vrèman konnen poukisa.
Sentòm depresyon nan timoun ak adolesan
Siy ak sentòm depresyon ki komen nan timoun ak adolesan yo sanble ak sa ki nan granmoun yo, men ka gen kèk diferans.
- Nan timoun ki pi piti yo, sentòm depresyon yo ka gen ladan tristès, fache fasil, kòlè sou moun, enkyetid, doulè, refize ale lekòl, oubyen mens (manke pwa).
- Nan adolesan, sentòm yo ka gen ladan tristès, fache fasil, santiman negatif ak santi yo san valè, kòlè, move pèfòmans nan lekòl, santi moun pa konprann yo epi trè sansib, itilize dwòg oubyen alkòl, manje oubyen dòmi twòp, blese tèt yo, pa enterese nan aktivite nòmal yo, ak evite rankontre oubyen pale ak lòt moun.
Sentòm depresyon nan granmoun
Depresyon pa yon bagay nòmal lè ou kòmanse antre an aj, epi li pa ta dwe janm pran alalejè. Malerezman, depresyon souvan pa dyagnostike (moun genyen’l san lòt moun pa konnen) ak trete nan granmoun aje, epi yo refize chèche èd. Sentòm depresyon yo ka diferan oubyen mwens evidan nan granmoun aje, tankou:
- Pwoblèm nan memwa yo oubyen chanjman nan pèsonalite yo
- Doulè fizik
- Fatig, pèt apeti, pwoblèm dòmi oswa pa enterese nan fè sèks – ki pa koze pa yon kondisyon medikal oswa medikaman.
- Souvan vle rete lakay ou, olye ou soti ak zanmi oubyen refize pase tan nan lwazi
- Panse oswa santiman ou anvi touye tèt ou, espesyalman nan gason ki pi gran
Kile ou ta dwe wè yon doktè?
Si w santi ou deprime (an depresyon), pran yon randevou pou’w wè doktè’w oubyen yon pwofesyonèl sante mantal osito ke ou kapab. Si ou pa vle chèche tretman oubyen ou pa gen kòb pou sa, pale ak yon zanmi oswa yon fanmi pwoch, oubyen nenpòt pwofesyonèl sante, yon lidè lafwa (pastè, prèt, etc.), oswa yon lòt moun ou fè konfyans.
Kisa ki koz depresyon? (pati sa a gen kek tem teknik)
Yo pa konnen egzakteman kisa ki lakòz depresyon. Menm jan ak anpil maladi mantal, gen anpil faktè ki ka enplike, tankou:
- Diferans byolojik. Moun ki gen depresyon sanble gen chanjman fizik nan sèvo yo. Siyifikasyon chanjman sa yo ensèten jiska prezan, men yo ka ede idantifye kòz yo a lavni.
- Eleman ak efè chimik nan sèvo. Newotransmetè (an Franse: Nerotransmeteur) yo se pwodwi chimik nan sèvo ki fèt natirèlman e ki gen anpil chans jwe yon wòl nan depresyon. Rechèch pase yo endike ke chanjman nan fonksyon ak efè newotransmetè sa yo ak fason yo kominike avèk newosikwi (an Franse: neurocircuits) ki enplike nan kenbe stabilite atitid ou ka jwe yon wòl enpòtan nan depresyon ak tretman li yo.
- Òmòn (an Fransè: Hormones). Chanjman nan fason kò a balanse òmòn yo ka patisipe nan sa ki lakòz oswa deklanche depresyon. Chanjman òmòn yo ka rive nan moman gwosès ak pandan semèn oubyen mwa aprè akouchman, menopoz, oubyen yon kantite lòt kondisyon.
- Karakteristik ki eritye de paran ou. Depresyon rive pi souvan nan moun ke fanmi yo tou gen kondisyon sa a.
Faktè risk: Bagay ki ka ogmante risk maladi depresyon
Depresyon souvan kòmanse nan adolesans, le moun nan ventèn ak nan trantèn, men li ka rive nan nenpòt laj. Plis fanm ke gason dyagnostike ak depresyon, men rezon an sanble se paske fanm chèche tretman pi souvan ke gason.
Faktè ki sanble ogmante risk pou yo devlope oswa deklanche depresyon yo gen ladan yo:
- Sèten karakteristik pèsonalite, tankou lè ou gen yon estim ki ba de pwòp tèt ou ak le ou twò depandan, renmen kritike tèt ou oswa pesimis
- Evènman twomatik oubyen ki bay strès, tankou abi fizik oswa seksyèl, lanmò oubyen pèt yon moun ki tre pwoch ou, yon relasyon difisil, oswa pwoblèm finansyè.
- Fanmi imedya ou ki gen yon istwa depresyon, twoub bipolè, alkòl, oswa swisid (touye tet)
- Lè w madivin, masisi, biseksyèl oswa moun ki chanje seks yo, oubyen le gen varyasyon nan devlopman ògàn jenital ki pa klèman gason oswa fi (èmafwodit, moun ki gen toulède ogan seksyèl yo), nan yon sitiyasyon ki pa bay sipò.
- Istwa lòt twoub sante mantal, tankou twoub enkyetid, ak twoub strès pòs-twomatik.
- Abi alkòl (tafyate) oswa dwòg
- Maladi grav oswa kwonik (ki pesistan), tankou kansè, stwok, doulè kwonik oswa maladi kè
- Yon seri de medikaman, tankou kèk medikaman tansyon wo oswa konprime pou dòmi (pale ak doktè ou anvan ou sispann pran nenpòt medikaman)
Konplikasyon: sa ki ka rive si li pa trete
Depresyon se yon maladi grav ki ka mete yon pwa lou sou ou menm ak fanmi ou. Depresyon souvan vin pi grav si li pa trete, sa ki lakòz pwoblèm emosyonèl, pwoblèm konpòtman ak sante ki afekte tout domèn nan lavi ou.
Men kèk egzanp konplikasyon ki asosye ak depresyon:
- Gwosi twòp pwa oswa obezite, ki ka mennen nan maladi kè ak dyabèt
- Doulè oswa maladi fizik
- Move itilizasyon alkòl oswa dwòg
- Anksyete (enkyetid), twoub panik oswa maladwa sosyal
- Konfli familyal, difikilte nan relasyon, ak pwoblèm nan travay oswa lekòl
- Fèmen tèt ou yon kote poukont ou
- Santiman swisid, tantativ swisid oswa swisid
- Mitile (blese) tèt ou, tankou fè mak nan kò’w ak kouto
- Mouri twò bonè akoz de kondisyon medikal
Prevansyon: kòman pou’w anpeche depresyon
Pa gen okenn fason sèten pou anpeche depresyon. Sepandan, strateji sa yo ka ede:
- Pran mezi pou kontwole strès ou, ogmante rezistans ou ak ranfòse estim ou gen tèt ou (enpotans ou bay tèt ou).
- Kontakte fanmi ak zanmi’w, espesyalman nan moman kriz, pou ede w pase move tan.
- Chèche tretman depi nan premye siy yon pwoblèm pou ede anpeche depresyon vin pi grav.
- Panse chèche tretman antretyen alontèm pou ede anpeche sentom yo repete tout tan.
Hello zanmi’m! Si’w enterese ak jan de atik sa yo ak anpil lòt, ale anba paj la nèt pou’w ka swiv nou sou Facebook!
Tape bouton anba a pou’w ka pataje’l ak zanmi’w yo!
Mèsi anpil!!!
